“เจิ้นเหนี่ยว” นกขนพิษแห่งจีน มีจริงหรือเป็นเพียงแค่เรื่องแต่ง?

เจิ้นเหนี่ยว (鸩鸟) หรือ นกเจิ้น เป็นนกชนิดหนึ่งที่ปรากฏอยู่ในพงศาวดาร ตำนาน และหนังสือโบราณที่มีอายุหลายพันปีของจีน ชาวจีนโบราณอธิบายว่านกชนิดนี้มีพิษร้ายแรงมากทั่วทั้งตัวของมัน

ประเด็นที่สำคัญคือ นกชนิดนี้มีอยู่จริงบนโลกหรือไม่ เพราะในพงศาวดารที่เชื่อถือได้อย่าง “จั๋วจ่วน” ก็กล่าวถึงนกเจิ้นด้วย

นกเจิ้นคืออะไร?

หลักฐานต่างๆ ในยุคเก่าเช่น หนังสือซานไห่จิงอธิบายว่านกเจิ้นมีขนาดใหญ่พอๆ กับเหยี่ยว หรือห่าน ลำตัวของมันเป็นสีม่วง ส่วนจะงอยปากจะเป็นสีแดง เนื้อของมันเหม็นมากถึงมากที่สุด

อาหารที่นกเจิ้นชอบที่สุดคืองูมีพิษ ทำให้ร่างกายของมันดูดพิษจากงูเหล่านี้ และทำให้ตัวมันมีพิษไปด้วย ไม่ว่าจะเป็นส่วนใดในร่างกายของมัน ตั้งแต่ขน เนื้อหนังมังสา หรือแม้กระทั่งของเสีย ล้วนแต่เป็นพิษร้ายแรงทั้งสิ้น คนจีนเรียกพิษของนกเจิ้นว่า “เจิ้นตู๋” (鸩毒)

พิษของนกเจิ้นไม่มียาแก้ ถ้าใครได้รับพิษของมันจะต้องตายทันที แค่เพียงพิษของมันผ่านลำคอลงไป อย่างไรก็ตามตำราลัทธิเต๋าให้ข้อมูลไว้ว่าสิ่งที่แก้พิษของนกเจิ้นได้คือนอแรด อย่างไรก็ตามมีตำนานเล่าว่านักพรตลัทธิเต๋ารอดชีวิตมาได้จากสุราที่มีพิษนกเจิ้น เพราะร่างกายของเขาทนต่อพิษของมัน

คุณสมบัติของนกเจิ้นช่างเหมือนสัตว์ร้ายในนิยายกำลังภายใน ว่าแต่มันมีจริงในโลกหรือไม่?

ในหน้าประวัติศาสตร์

นกเจิ้นปรากฏอยู่ในหน้าพงศาวดารโบราณของจีนหลายเล่ม โดยส่วนมากแล้วมันถูกใช้ในการลอบสังหารด้วยการวางยาพิษในยุคชุนชิวจ้านกว๋อ ทั้งนี้เพราะขนของนกเจิ้นมีพิษ มือสังหารแค่นำขนพิษของมันมาจุ่มกับเหล้า และมอบให้เหยื่อดื่ม เพียงเท่านี้เหยื่อจะตายอย่างรวดเร็ว

ด้วยเหตุนี้นกเจิ้นจึงกลายเป็นสัญลักษณ์ของยาพิษ และการวางยาพิษมานับพันปี ตั้งแต่จีนโบราณ

แล้วทุกวันนี้ นกเจิ้นหายไปไหนหมดแล้ว?

หลักฐานที่กล่าวถึงนกเจิ้นเป็นครั้งสุดท้ายคือสมัยราชวงศ์ซ่ง หลังจากนั้นไม่มีการกล่าวถึงนกเจิ้นในที่ใดอีกเลย ทฤษฎีมากมายจึงถือกำเนิดว่านกเจิ้นหายไปที่ใด และมันมีจริงๆในประวัติศาสตร์หรือไม่ หรือว่านกเจิ้นตำนานที่คนจีนคิดขึ้นมาเอง

หรือว่านกเจิ้นจะมีจริง?

ในช่วงศตวรรษที่ 20 นักสัตววิทยาจีนส่วนใหญ่เชื่อว่านกเจิ้นไม่มีอยู่จริง เพราะว่าไม่เคยมีการค้นพบนกที่มีพิษมาก่อนเลยบนโลก แต่แล้วในปี ค.ศ.1992 ได้มีการค้นพบว่านกชื่อ hooded pitohui จากประเทศปาปัวนิวกินีมีพิษในขนและเนื้อของมัน

พิษของนกชนิดนี้ทำให้ผู้สัมผัสรู้สึกชาและแสบ หลังจากนั้นการค้นพบนกที่มีพิษก็เพิ่มจำนวนขึ้นเรื่อยๆ อาทิเช่น

• Blue-capped Ifrit (Ifrita Kowaldi) พิษจากหนังและขนของมันทำให้เป็นอัมพาตได้
• Little shrikethrush

ดังนั้นนักสัตววิทยาจีนจึงเริ่มเปลี่ยนความคิด เพราะในส่วนอื่นของโลกมีนกที่มีพิษอยู่จริงๆ นกเจิ้นอาจจะไม่ใช่ตำนานและมีชีวิตอยู่บนโลกนี้จริงๆ ก็ได้ ปัจจุบันนกเจิ้นยังเป็นที่ถกเถียงกันอยู่ว่าเป็นตำนานหรือประวัติศาสตร์

แล้วถ้านกเจิ้นมีจริงๆ มันหายไปไหน ทุกวันนี้ไม่เห็นมีนกเจิ้นเลยสักตัวเดียว

เนื่องจากหลักฐานสุดท้ายของนกเจิ้นปรากฏในสมัยราชวงศ์ซ่ง นักประวัติศาสตร์จึงมีความเห็นว่า เมื่อราชวงศ์ซ่งหนีศึกลงใต้ ชาวจีนฮั่นจึงหลบหนีลงใต้มาด้วยเป็นจำนวนมาก ดังนั้นเพื่อบุกเบิกเรือกสวนไร่นา นกเจิ้นน่าจะถูกกำจัดทั้งหมด เพราะมันไม่มีประโยชน์อะไรนอกจากใช้วางยาพิษ เนื้อของมันก็เอามาใช้กินไม่ได้ ทำให้นกเจิ้นสูญพันธุ์กลายเป็นตำนานไปในที่สุด

Sources:

• Strassberg, A Chinese Bestiary: Strange Creatures from the Guideways Through Mountains and Seas