ทักษะการเป็นผู้นำ (Leadership skills) เป็นสิ่งที่จำเป็นอย่างยิ่งสำหรับผู้นำมาทุกยุคทุกสมัย ในหน้าประวัติศาสตร์ ประเทศหรืออาณาจักรที่มีผู้นำที่ดีย่อมเจริญรุ่งเรือง และมีชัยเหนืออาณาจักรที่มีผู้นำสำมะเลเทเมาเป็นเรื่องปกติ
ในปัจจุบันทักษะการเป็นผู้นำก็ยังเป็นสิ่งที่สำคัญอยู่ ไม่ว่าคุณจะเป็นเจ้าของกิจการ/ผู้ประกอบการ หรือว่าผู้บริหารระดับสูง ทั้งนี้ก็เพราะคุณเป็นผู้ตัดสินใจเรื่องสำคัญ ของบริษัท การตัดสินใจของคุณอาจส่งผลให้บริษัทเติบโต หรือดิ่วเหวก็ได้ นอกจากนี้การบริหาร นโยบายและทัศนคติของคุณยังส่งผลต่อประสิทธิภาพของการทำงานของพนักงานในบริษัทอีกด้วย
สำหรับเจ้าของธุรกิจหน้าใหม่ หรือหัวหน้างานในบริษัททั่วไป การมีทักษะการเป็นผู้นำที่ดีเป็นที่สิ่งที่ขาดไม่ได้ไม่ต่างอะไรกับผู้ประกอบการรายใหญ่ แต่การไปอบรมทักษะเหล่านี้ส่วนมากจะมีราคาสูงถึงสูงมาก ทำให้น้อยคนเลือกที่จะไปอบรมพัฒนาทักษะดังกล่าว
ดังนั้นผมมองว่าทางเลือกที่น่าสนใจคือคอร์ส leadership skills ทางออนไลน์ เพราะคุณจะได้เรียนกับวิทยากรที่เก่งและมีประสบการณ์สูงในราคาที่ย่อมเยา แถมยังสามารถทบทวนกี่รอบก็ได้ ต่างกับการไปสัมมนาที่ถ้าคุณเผลอใจลอยไป คุณจะพลาดเนื้อหาตรงนั้นไปโดยอัตโนมัติ
นอกจากนี้คุณยังเรียนได้จากทุกที่ทุกแห่งทุกเวลา โดยไม่ต้องหาเวลาว่างเป็นวันเพื่อไปอบรมหรือสัมมนาด้วยครับ นี่เป็นข้อได้เปรียบสำคัญของคอร์สออนไลน์เลยทีเดียว
ในโพสนี้ เราจะมาดูกันครับคอร์ส Leadership skills ทางออนไลน์ ซึ่งราคาไม่แพงและมีคุณภาพสูงมีคอร์สไหนบ้าง?
1. Udemy
Udemy เป็นทางเลือกที่ดีที่สุดสำหรับใครที่อยากเรียนคอร์สดีๆ ในราคาย่อมเยา เพราะคอร์สเรียนบน Udemy ลดราคาบ่อยมาก แถมลดราคาสูงสุดถึง 90%-95% จนราคาคอร์สเหลือแค่ไม่กี่ร้อยบาทอีกด้วย ผมแนะนำว่าถ้ากดตามลิงค์ไปแล้วราคาคอร์สยังอยู่ที่หลักพัน (ราคาเต็ม) ผมแนะนำให้รอ 2-5 วันครับ
คอร์สทักษะการเป็นผู้นำใน Udemy นั้นมีมากมาย แต่คอร์สที่ผมมองว่าน่าสนใจคือ
1.1) Leadership: Practical Leadership Skills
คอร์สสอน Leadership Skills ที่จัดทำโดย Chris Croft หนึ่งในเทรนเนอร์ทางด้านการบริหารชั้นนำของสหราชอาณาจักร และมีประสบการณ์ในการอบรมผู้บริหารมาหลายหมื่นคนตลอดระยะเวลามากกว่า 20 ปี นอกจากนี้เขายังเป็นเจ้าของหนังสือที่เกี่ยวข้องกับทักษะการบริหารอีกนับสิบเล่มอีกด้วย
สำหรับคอร์สนี้เขาจะสอนคุณในสิ่งต่อไปนี้
- อะไรคือ leadership skills?
- อะไรคือปัจจัยสำคัญที่ทำให้บุคคลคนใดคนหนึ่งเป็นผู้นำที่ยอดเยี่ยม
- เข้าใจทฤษฎีต่างๆ ที่เกี่ยวข้องกับสไตล์และเทคนิคในการเป็นผู้นำที่ดี
- วิธีการกระตุ้นทีมของคุณ และสร้างแนวทางการบริหาร
- ความผิดพลาดที่จะทำลายความน่าเชื่อถือของคุณ
- สร้างความสมดุลในการบริหารด้วยการมอบหน้าที่และการตรวจสอบอย่างเหมาะสม ซึ่งจะนำมาด้วยบรรยากาศที่ดีในการทำงาน
- สร้างความมั่นใจให้กับพนักงาน
- วิธีการนำพนักงานของคุณเข้ามาวางแผนและตัดสินใจในเรื่องสำคัญๆ
- และอื่นๆ อีกมากมาย
คอร์สนี้เหมาะสำหรับผู้ที่เร่งรัด เพราะเนื้อหาทั้งหมดอยู่ที่ 2.5 ชั่วโมงเท่านั้น ทำให้ไม่เวิ่นเว้อในการเรียน และมีเอกสารให้คุณดาวน์โหลดอีก 16 ชุดด้วยครับ
คะแนนรีวิวของคอร์สได้สูงถึง 4.6/5.0 ซึ่งสูงมากทีเดียวและมีนักเรียนกว่า 66,000 คนครับ
1.2) Team Leadership & Management Skills 2020 – LEAN TEAM KATA
คอร์สที่จัดทำโดย Lawrence Miller หนึ่งในกูรูชั้นนำด้านการบริหารด้วยประสบการณ์ถึง 40 ปี เขาเคยให้คำแนะนำด้านการบริหารกับบริษัทขนาดยักษ์ของสหรัฐอเมริกามาแล้วมากมายไม่ว่าจะเป็น McDonald’s, Xerox, Merck, 3M, Shell ฯลฯ
นอกจากนี้เขายังประพันธ์หนังสือทางด้านการบริหารชั้นยอดถึง 11 เล่ม, เขียนบทความลง New York Times และเคยให้สัมภาษณ์ในนิตยสารและทางโทรทัศน์อย่าง CNBC มาแล้วนับครั้งไม่ถ้วนครับ
ดังนั้นบอกได้เลยว่า Miller นั้นอยู่ในระดับ world-class และก่อนหน้านี้ไม่ใช่เรื่องง่ายเลยที่จะได้เรียนกับเขา แต่ทุกวันนี้คุณสามารถเรียนคอร์สออนไลน์คอร์สนี้เพื่อเรียนรู้กับเขาโดยตรงครับ
สิ่งที่ Miller จะสอนคุณในคอร์สได้แก่
- หลักการสำคัญในการเป็นผู้นำ และวิธีปฏิบัติในการบริหารที่น่าสนใจอาทิเช่น Lean Management หรือ Toyota Production System
- วิธีการกระตุ้นเพื่อนร่วมทีม หรือพนักงานในบริษัทของคุณ ให้แสดงศักยภาพออกมามากที่สุด
- วิธีการสื่อสารที่เหมาะสม
- วิธีการแก้ไขปัญหาที่เกิดขึ้นอย่างเป็นระบบ
- สร้างบรรยากาศการทำงานที่มีประสิทธิภาพเพื่อขับเคลื่อนบริษัท
- พัฒนาทีมหรือบริษัทของคุณอย่างเป็นขั้นตอนอย่างพร้อมเพรียงกัน
- และอื่นๆ อีกมากมาย
คอร์สนี้เป็นคอร์ส leadership skills ที่มีเนื้อหามากเป็นอันดับต้นๆ ใน Udemy เพราะนอกจากเนื้อหาแบบวีดิโอกว่า 14 ชั่วโมงแล้ว คุณยังจะได้หนังสือของผู้สอนอีกสองเล่ม, บทความชั้นยอด, แบบฝึกหัดและแบบประเมินตนเองอีกหลายสิบชุด เพราะฉะนั้นโดยรวมแล้วเป็นคอร์สที่คุ้มค่าเงินอย่างมากเลยครับ
คะแนนรีวิวคอร์สนี้อยู่ที่ 4.5/5.0 จากนักเรียนกว่า 14,600 คนครับ
1.3) Think Like a Leader with Brian Tracy
คอร์ส leadership skills ของ Brian Tracy กูรูคนดังสายบริหารที่มีประสบการณ์ยาวนานถึง 30 ปีในการให้คำแนะนำแก่บริษัทชั้นนำของสหรัฐอเมริกานับพันแห่ง
ทั้งนี้คนไทยที่ชื่นชอบอ่านหนังสือการบริหารน่าจะคุ้นเคยกับชื่อของเขาเป็นอย่างดี เพราะหนังสือหลายเล่มของเขาถูกแปลเป็นภาษาไทยครับ ตัวผมเองก็เคยอ่านหนังสือของเขาเช่นกัน และชอบมาก
ทุกวันนี้เขายังคงอบรมและจัดสัมมนาให้กับผู้ที่สนใจทั่วโลก แต่คุณไม่จำเป็นต้องรอการสัมมนาของเขาอีกแล้ว เพราะคุณสามารถเรียนกับเข้าได้จากคอมพิวเตอร์หรือสมาร์ตโฟนของคุณนั่นเองครับ
คอร์สนี้จะเน้นไปที่การคิดเหมือนกับผู้นำเป็นพิเศษ โดยจะครอบคลุมเนื้อหาดังต่อไปนี้
- กลยุทธ์และวิธีการเปลี่ยนแปลง mindset ของคุณเองเพื่อที่จะเป็นผู้นำที่ประสบความสำเร็จ (ผู้นำที่ดีไม่ได้เกิดขึ้นมาเอง แต่เกิดจากการสร้าง)
- สร้างความมั่นใจให้กับตัวคุณเพื่อที่จะเป็นผู้นำในที่ทำงาน
- สร้างจุดมุ่งหมายสำหรับตัวคุณเอง และบริษัทของคุณ
- เรียนรู้การวางแผนเชิงกลยุทธ์ การสื่อสาร การจัดการทีม วิสัยทัศน์ของผู้นำที่ยิ่งใหญ่
- วิธีสร้างความสัมพันธ์ที่ดีระหว่างคุณกับบุคลากรคนอื่นๆ ในบริษัท, ลูกค้า ฯลฯ
- และอื่นๆ อีกมากมาย
เนื้อหาของคอร์สนี้รวมทั้งหมดแล้วอยู่ที่ 3 ชั่วโมง โดยมีนักเรียนเกือบ 12,000 คนครับ
อย่างไรก็ดีถ้าทั้งสามคอร์สนี้ยังไม่ตอบโจทย์ของคุณ ผมแนะนำให้ลองสรรหาในคลัง leadership skills ของ Udemy ครับ เพราะมีคอร์สอื่นๆ อีกนับร้อยนับพันเลยก็ว่าได้
คอร์สทุกคอร์สบน Udemy เป็นแบบซื้อขาดตลอดชีพ หมายความว่าคุณจะเรียนซ้ำไปมาเท่าไรก็ได้ โดยไม่มีกำหนดเวลา และถ้าผู้สอนอัพเดต content ใหม่ คุณจะได้ content นั้นด้วยโดยอัตโนมัติ ดังนั้น Udemy จึงเป็นแพลตฟอร์มที่เหมาะต่อการทบทวนสิ่งที่เรียนไปที่สุดแล้วครับ
สไตล์การเรียนบน Udemy จะเรียบง่าย สบายๆ และมีความเป็นกันเอง และไม่ได้เป็นทางการจนมากเกินไป ผมจึงชอบการเรียนใน Udemy อย่างมาก นอกจากนี้ยังมี app ดีๆ ให้ใช้งานใน smartphone หรือ tablet ด้วยครับ
2. FutureLearn
FutureLearn เป็นแพลตฟอร์มที่รวบรวมคอร์สเรียนออนไลน์ชั้นยอดจากมหาวิทยาลัยหลายแห่งมาให้คุณเรียนอย่างสะดวกสบาย คอร์ส leadership skills ที่น่าสนใจในแพลตฟอร์มแห่งนี้มีหลายคอร์สด้วยกัน ได้แก่
What is Leadership: คอร์สนี้จัดทำโดย Deakin University และจะแนะนำให้คุณรู้จักว่าการเป็นผู้นำที่ดีนั้นเป็นอย่างไร และมีวิธีการใดบ้างที่จะพัฒนาตัวคุณสู่ระดับนั้น รวมถึงทำความเข้าใจความสำคัญของ “อิทธิพล” ของผู้นำต่อผู้ตาม ฯลฯ คอร์สนี้ใช้เวลาเรียนประมาณ 6 ชั่วโมงครับ
Leading Strategic Innovation: How to Lead with Purpose: คอร์สนี้จัดทำโดยการร่วมมือของ Deakin University และ Coventry University โดยคอร์สนี้จะเน้นไปที่การพัฒนาผู้เรียนให้เป็นผู้นำที่มีการคิดเชิงกลยุทธ์ (Strategic Thinking) เพื่อรับกับสภาพแวดล้อมทางธุรกิจที่มีการเปลี่ยนแปลงในอนาคต ตัวคอร์สจะใช้เวลาเรียนประมาณ 6 ชั่วโมงครับ
สำหรับคอร์สอื่นที่น่าสนใจสามารถดูเพิ่มเติมได้ที่ FutureLearn ครับ
ระบบการจ่ายเงินของ FutureLearn อาจจะงงๆ บ้างเล็กน้อย นั่นคือคุณจะได้เรียนคอร์สเหล่านี้ฟรีเป็นเวลา 4 สัปดาห์ แต่ถ้าคุณเรียนไม่จบ หรืออยากเก็บไว้เรียนทบทวน คุณจะต้องซื้อคอร์สขาดไปครับ ผมจึงแนะนำว่าถ้าเป็นไปได้คุณเรียนให้จบในช่วงเวลาที่กำหนดจะดีที่สุดครับ
3. Coursera
Coursera เป็นอีกหนึ่งแพลตฟอร์มที่รวบรวมคอร์สมากมายจากมหาวิทยาลัยชั้นนำทั่วโลก รูปแบบการเรียนการสอนจึงจะคล้ายกับการเรียนอยู่ในมหาวิทยาลัยไปด้วย ดังนั้นถ้าคุณอยากสัมผัสประสบการณ์การเรียนในมหาวิทยาลัยเหล่านี้ Coursera จะเป็นตัวเลือกอันดับต้นๆ เลยครับ
คอร์สเรียนของ Coursera มีหลายระดับ บางระดับจะเป็นแค่คอร์สเดี่ยว แต่บางระดับจะเป็นหลักสูตร (Specialization) ที่มีคอร์สหลายคอร์ส จากที่ผมตรวจสอบดูพบว่าคอร์สเรียน leadership skills ที่น่าสนใจบน Coursera จะเป็นแบบหลักสูตรทั้งหมดเลยครับ
อาทิเช่น
3.1) Strategic Leadership and Management Specialization
คอร์สนี้สอนโดย University of Illinois at Urbana-Champaign (UIUC) ตัวคอร์สจะเน้นการสอนทักษะการเป็นผู้นำที่มีความสามารถในการบริหารอย่างมีประสิทธิภาพ โดยประกอบด้วยคอร์สทั้งหมด 7 คอร์สได้แก่
- Foundations of Everyday Leadership – เริ่มต้นการเป็นผู้นำตั้งแต่ระดับล่างสุดนั่นคือตัวของคุณเอง และไต่ระดับขึ้นไปสู่การเป็นผู้นำในทีมเพื่อนร่วมงาน นอกจากนี้คุณจะได้ทราบว่าการเป็นผู้นำที่ดีนั้นมีผลอย่างไรต่อความสำเร็จขององค์กร รวมไปถึงเรียนรู้ว่าทักษะการเป็นผู้นำที่มีประสิทธิภาพนั้นเป็นอย่างไร
- Applications of Everyday Leadership – เรียนการต่อรอง (negotiation skills), การให้ feedback, การจัดการความขัดแย้ง (conflict management) และการริเริ่มการเปลี่ยนแปลงในฐานะผู้นำ
- Designing the Organization – เรียนรู้วิธีต่างๆ ที่จะช่วยจัดระเบียบโครงสร้างขององค์กรให้มีประสิทธิภาพ รวมไปถึงรับทราบถึงอุปสรรคและความท้าทายที่อาจจะเกิดขึ้น
- Managing the Organization – เจาะลึกปัญหาอันซับซ้อนและความท้ายทายในฐานะผู้บริหารองค์กร และวิธีจัดการให้ทุกอย่างดำเนินไปอย่างราบรื่น
- Business Strategy – เรียนรู้ว่าองค์กรสร้างและพัฒนาคุณค่าขึ้นมาได้อย่างไร และทำความเข้าใจว่าผู้บริหารบูรณาการทรัพยากร, แต่ละฝ่ายในองค์กร และระบบต่างๆ อย่างไรที่จะทำให้ผลประกอบการออกมาดีที่สุด นอกจากนี้คุณได้เรียนรู้การสร้าง Competitive Advantage ด้วย ฯลฯ
- Corporate Strategy – คอร์สนี้จะต่อเนื่องจากคอร์สที่แล้ว แต่จะเจาะลึกในส่วนของสถานการณ์ต่างๆ มากขึ้น
- Capstone – โปรเจคที่จะช่วยให้คุณนำความรู้ทุกอย่างที่ได้เรียนมาประยุกต์ใช้
ตัวคอร์สนี้จะเป็นการผสมผสานที่ลงตัวของ leadership skills และ management ดังนั้นถ้าคุณลงคอร์สนี้คุณจะได้เรียนเนื้อหาที่อัดแน่นอย่างเต็มเปี่ยมไปในคราวเดียวครับ ทาง Coursera ให้ข้อมูลว่าถ้าคุณใช้เวลาเรียน 3 ชั่วโมงต่อสัปดาห์ คุณจะเรียนคอร์สนี้จบในเวลา 8 เดือน (รวมๆ แล้วใช้เวลาประมาณ 96 ชั่วโมง)
ค่าเรียนของคอร์สนี้อยู่ที่ $49 หรือประมาณ 1,470 บาทต่อเดือน ถ้าคุณใช้เวลา 8 เดือนตามคำแนะนำ ค่าเรียนจะอยู่ที่ 11,760 บาทครับ
3.2) Leading People and Teams Specialization
หลักสูตรนี้จัดทำ University of Michigan โดยประกอบด้วยคอร์สย่อย 5 คอร์สด้วยกัน ต่างจากคอร์สของ UIUC ที่จะเป็นการผสมระหว่างทักษะการเป็นผู้นำและการบริหาร คอร์สนี้จะเน้นทุกอย่างไปที่การเป็นผู้นำและนำทีมของคุณไปสู่ความสำเร็จครับ
คอร์สย่อยทั้ง 5 ประกอบด้วย
- Inspiring and Motivating Individuals – เรียนรู้วิธีการสร้างแรงบันดาลใจ และกระตุ้นบุคลากรแต่ละคน ไม่ว่าจะเป็นการสร้างวิสัยทัศน์ร่วม, การกำหนดเป้าหมาย ฯลฯ สิ่งที่ดีเยี่ยมในคอร์สนี้คือคุณจะได้เรียนสิ่งที่บุคลากรต้องการ รวมไปถึงสิ่งที่ช่วยกระตุ้น performance ของแต่ละวัฒนธรรม ทำให้คุณสามารถนำมาปรับใช้กับบริษัทที่มีพนักงานหลากหลายเชื้อชาติได้เป็นอย่างดี
- Managing Talent – เรียนรู้วิธีการเลือก การจ้างงาน และการจัดงานบุคลากรที่มีความสามารถ (โดยเฉพาะคนที่เห็นได้ชัดว่าเก่งกว่าคุณ) คุณจะได้ทราบว่าควรจะใช้วิธีไหนดีในการประเมินบุคลากรในบริษัท ฯลฯ
- Influencing People – พัฒนาความสามารถของคุณในการแสดงอิทธิพลในบริษัท โดยเฉพาะในสถานการณ์ที่คุณไม่สามารถใช้อำนาจของคุณได้โดยตรง รวมไปถึงวิธีการสร้างแทคติกต่างๆ ที่จะช่วยให้เจ้านายระดับสูงขึ้นไปรับฟังคุณมากยิ่งขึ้น ฯลฯ
- Leading Teams – สร้างทีมงานที่มีประสิทธิภาพ เพิ่มความสามารถในการร่วมมือกันในทีม รวมไปถึงการตัดสินใจสิ่งต่างๆ
- Capstone – โปรเจคที่จะให้คุณได้ใช้ความรู้ทุกอย่างที่เรียนมา
โดยส่วนตัวผมมองว่าหลักสูตรนี้น่าจะเป็นหลักสูตร leadership skills ที่เจาะลึกและมีเนื้อหาแน่นที่สุดใน Coursera และยังมีข้อดีตรงที่เน้นไปที่การใช้งานจริงทุกคอร์สเลยด้วย เรียกว่าได้ว่าเรียนจบแล้วนำไปใช้ได้เลยครับ
ทาง Coursera ให้ข้อมูลว่าถ้าคุณเรียน 2 ชั่วโมงต่อสัปดาห์ คุณจะใช้เวลาประมาณ 5 เดือนในการเรียนให้จบ (หรือประมาณ 40 ชั่วโมง) ส่วนค่าเรียนจะอยู่ที่ $49 (1,470 บาท) ต่อเดือนเหมือนกับว่าคอร์สแรก ถ้าเรียนได้ตามเป้าที่ Coursera แนะนำจะมีค่าใช้จ่าย 7,350 บาทครับ
ข้อดีของการเรียนกับ Coursera คือคุณจะได้เรียนคอร์สคุณภาพสูงจริงๆ จากมหาวิทยาลัย และได้ประกาศนียบัตรถ้าคุณเรียนจบและผ่านการประเมิน อย่างไรก็ดีค่าใช้จ่ายในการเรียนจะถือว่าสูงกว่า Udemy อย่างชัดเจนครับ
4. edX
edX เป็นแพลตฟอร์มลักษณะคล้ายกับ Coursera นั่นคือเต็มไปด้วยคอร์สมากมายของสถาบันการศึกษา จากที่ผมตรวจสอบมาคอร์ส leadership skills บน edX นั้นมีมากมายหลายแบบ บางคอร์สอาจจะเป็นการเจาะลึกการเป็นผู้นำในบางสาขาอย่างเช่นวิศวกรรม เทคโนโลยี IT หรือแม้กระทั่งวงการสุขภาพครับ ผมแนะนำให้ตรวจสอบดูที่คลัง Leadership Courses ของ edX ครับ
สำหรับคอร์สทักษะการเป็นผู้นำทั่วไป ผมมองว่าคอร์สที่น่าสนใจคือ Exercising Leadership: Foundational Principles ซึ่งจัดทำโดย Harvard University มหาวิทยาลัยในเครือ Ivy League ที่ได้รับการจัดอันดับว่าเป็นอันดับหนึ่งของโลกอยู่บ่อยครั้งครับ สิ่งที่คุณจะได้เรียนจากคอร์สนี้คือ
- วิธีการตรวจสอบและจัดการกับความท้าทายและปัญหาอันซับซ้อนต่างๆ ในสถานที่ทำงาน
- ทำความเข้าใจในบทบาทหัวหน้าและการใช้อำนาจที่ถูกต้องและเหมาะสม
- วิธีการสร้างและพัฒนาความสัมพันธ์
- การจัดการความขัดแย้ง
- การนำกลยุทธ์ส่วนบุคคลมาใช้ในการเปลี่ยนแปลงต่างๆ
- และอื่นๆ อีกมากมาย
คอร์สนี้จะเป็นคอร์สเบื้องต้นที่สอนคุณให้เข้าใจถึงแก่นแท้ของการเป็นผู้นำที่ดี และปรับ mindset ให้เหมาะสม เนื้อหาของคอร์สจะใช้เวลาเรียนให้จบประมาณ 4 สัปดาห์ถ้าคุณใช้เวลา 2-3 ชั่วโมงต่อสัปดาห์ครับ
สำหรับคอร์ส leadership skills ของ edX จะเรียนฟรีเกือบทั้งหมด แต่จะเสียเงินในกรณีที่คุณต้องการประกาศนียบัตรจากมหาวิทยาลัย ค่าใช้จ่ายในส่วนนี้จะอยู่ที่ $99 หรือประมาณ 2,970 บาทครับ
เลือกเรียน Leadership skills คอร์สไหนดี?
ถ้าคุณชื่นชอบในการเรียนแบบมหาวิทยาลัยที่มีเนื้อหาแน่น ให้ความรู้สึกแบบไปเข้าคลาส คุณควรจะเลือกระหว่าง Coursera, FutureLearn และ edX และถ้าใครชอบเรียนฟรีด้วย edX จะเป็นตัวเลือกที่ดีที่สุดสำหรับคุณครับ
ส่วนใครที่ชอบเรียนแบบสบายๆ ไม่ซีเรียส ไม่เป็นทางการมากนัก ได้เรียนกับคนที่เก่งจริงๆ และยังได้คอร์สแบบซื้อขาดในราคาย่อมเยาด้วย คุณควรเรียนกับ Udemy ครับ