ประวัติเพลงลาวดวงเดือน เพลงรักอมตะของไทย

เพลงลาวดวงเดือนเป็นเพลงไทยเดิมที่มีชื่อเสียงที่สุดเพลงหนึ่งของไทย เพลงนี้มีความไพเราะและสะเทือนอารมณ์ถึงความรักที่ไม่สมหวัง โดยส่วนตัวแล้ว ผมชอบเพลงนี้มากเช่นเดียวกับเพลงของวงสุนทราภรณ์

เพลงลาวดวงเดือนแต่งโดยราชนิกูลในรัชกาลที่ 5 พระองค์หนึ่ง พระองค์ทรงมีพระนามว่า พระเจ้าบรมวงศ์เธอ พระองค์เจ้าเพ็ญพัฒนพงศ์ กรมหมื่นพิไชยมหินทโรดม

พบรัก

มีอยู่วันหนึ่ง หลังจากที่พระเจ้าบรมวงศ์เธอ พระองค์เจ้าเพ็ญพัฒนพงศ์ กรมหมื่นพิไชยมหินทโรดม ทรงสำเร็จการศึกษาจากต่างประเทศ พระองค์ได้เสด็จไปยังเมืองเชียงใหม่ เจ้าหลวงแห่งเมืองเชียงใหม่ได้ทรงต้อนรับราชนิกูลหนุ่มในวัย 21 พรรษาอย่างยิ่งใหญ่

ระหว่างที่พระองค์ทรงประทับอยู่ในงานเลี้ยง พระองค์ทอดพระเนตรเห็นเจ้าหญิงชมชื่น พระธิดาองค์โตแห่งเจ้าราชสัมพันธวงศ์ และเจ้าหญิงคำย่น ณ ลำพูน เจ้าชายหนุ่มทรงตกหลุมรักเจ้าหญิงในบัดดล

หลังจากวันนั้น กรมหมื่นพิไชยมหินทโรดมเสด็จไปหาเจ้าหญิงชมชื่นแทบทุกวัน ทั้งสองพระองค์ทรงชอบพอกัน และปรารถนาจะเข้าพิธีอภิเษกสมรสกันตามโบราณราชประเพณี

กรมหมื่นพิไชยมหินทโรดมโปรดให้ข้าหลวงมณฑลพายัพเป็นเถ้าแก่สู่ขอเจ้าหญิงชมชื่นให้กับพระองค์ แต่พระองค์กลับได้รับการทัดทานจากเจ้าราชสัมพันธวงศ์ พระบิดาของเจ้าหญิงชมชื่น เจ้าราชสัมพันธวงศ์ได้ทูลขอให้ทรงรอเจ้าหญิงชมชื่นให้มีพระชนมายุครบ 18 ปีเสียก่อน เพราะในขณะนั้นเจ้าหญิงชมชื่นมีพระชนมายุได้เพียง 16 ปี

นอกจากนี้เจ้าราชสัมพันธวงศ์ยังทูลให้กรมหมื่นพิไชยมหินทโรดมทรงขอพระราชทานพระราชานุญาตจากพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวอย่างเป็นทางการ เพื่อที่เจ้าหญิงชมชื่นจะได้เป็นสะใภ้หลวงตามราชประเพณี

สาเหตุที่เจ้าราชสัมพันธวงศ์ทรงผัดผ่อนน่าจะเป็นเพราะว่า พระองค์ทราบว่ากรมหมื่นพิไชยมหินทโรดมทรงมีพระคู่หมั้นที่จะเป็นสะใภ้หลวงอยู่แล้ว

เพลงลาวดวงเดือน

เมื่อกรมหมื่นพิไชยมหินทโรดมทรงขอพระราชานุญาต พระองค์กลับได้รับการทัดทานจากเชื้อพระวงศ์ระดับสูงหลายพระองค์ที่กรุงเทพ สุดท้ายแล้วพระองค์จึงไม่ได้อภิเษกสมรสกับเจ้าหญิงชมชื่นตามความปรารถนาของพระองค์ อีกไม่นานพระองค์ยังทรงได้รับคำสั่งให้รีบกลับกรุงเทพโดยไวเสียอีก

เมื่อเสด็จกลับกรุงเทพแล้ว พระองค์ไม่ได้ทรงติดต่อกับเจ้าหญิงชมชื่นอีกเลย พระองค์ทรงอภิเษกสมรสกับสะใภ้หลวงในปีเดียวกันนั้น กรมหมื่นพิไชยมหินทโรดมทรงเศร้าพระทัยยิ่งนัก พระองค์จึงทรงพระนิพนธ์เพลงไทยเดิมเพลงหนึ่งขึ้นมา เพลงนี้ชื่อว่าเพลงลาวดำเนินเกวียน หรือเพลงลาวดวงเดือนนั่นเอง

เมื่อใดที่พระองค์ทรงคิดถึงเจ้าหญิงชมชื่น พระองค์ก็จะทรงดนตรีเพลงนี้ หรือไม่ก็จะทรงให้มหาดเล็กในวงปี่พาทย์ส่วนพระองค์ ที่ชื่อว่าวงพระองค์เพ็ญ เล่นเพลงนี้ให้พระองค์ทรงฟังอยู่เรื่อยมา

กรมหมื่นพิไชยมหินทโรดมทรงมีพระชนมายุสั้นนัก เมื่อพระองค์ทรงมีพระชนมายุได้ 28 พรรษา พระองค์ก็ประชวรด้วยโรคปอดเรื้อรังจนสิ้นพระชนม์

บางตำนานเล่าว่าพระองค์สิ้นพระชนม์ด้วยความอาลัยรักที่พระองค์ทรงมีต่อเจ้าหญิงชมชื่น การสิ้นพระชนม์ของพระองค์เป็นเรื่องเศร้า และน่าเสียดายเป็นอย่างยิ่งสำหรับวงการดนตรีไทย เพราะเป็นเรื่องยากจะหาผู้ใดที่สามารถแต่งเพลงไทยเดิมได้ไพเราะเช่นนี้

เนื้อร้องของเพลงลาวดวงเดือนมีดังต่อไปนี้

โอ้ละหนอดวงเดือนเอย พี่มาเว้ารักเจ้าสาวคำดวง
โอ้ว่าดึกแล้วหนอพี่ขอลาล่วง อกพี่เป็นห่วงรักเจ้าดวงเดือนเอย
ขอลาแล้วเจ้าแก้วโกสุม (เอื้อน) พี่นี้รักเจ้าหนอขวัญตาเรียม
จะหาไหนมาเทียมโอ้เจ้าดวงเดือนเอย (ซ้ำ)
หอมกลิ่นเกสร เกสรดอกไม้ หอมกลิ่นคล้ายคล้ายเจ้าสูเรียมเอย (ซ้ำ)
หอมกลิ่นกรุ่นครันหอมนั้นยังบ่เลย เนื้อหอมทรามเชยเอยเราละเหนอ
โอ้ละหนอนวลตาเอย พี่นี้รักแสนรักดังดวงใจ
โอ้เป็นกรรมต้องจำจากไป อกพี่อาลัยเจ้าดวงเดือนเอย ต้อง
เห็นเดือนแรมเริศร้างเวหา เบิ่งดูฟ้า (ละหนอ) เห็นมืดมน
พี่ทนทุกข์ทุกข์ทนโอ้เจ้าดวงเดือนเอย
พี่ทนทุกข์ทุกข์ทนโอ้เจ้าดวงเดือนเอย
เสียงไก่ขันขานเสียงหวานเจื้อยแจ้ว หวานสุดแล้วหวานแจ้วเจื้อยเอย (ซ้ำ)
มันชั่งหวานเสนาะหวานเพราะกระไรเลย บ่แม้นทรามเชยเราละเหนอ (ซ้ำ)

เพลงลาวดวงเดือน

หลังจากนั้น เพลงลาวดวงเดือนก็เป็นเพชรเม็ดงามของวงการเพลงไทยเดิมมาจนถึงปัจจุบัน

เพลงลาวดวงเดือน เป็นหนึ่งในเพลงไทยแท้ๆ ที่มีชื่อขึ้นต้นด้วยคำว่า “ลาว” และมีความไพเราะยิ่ง