สำหรับโลกตะวันตกแล้ว ถ้ากล่าวถึงวรรณกรรมโบราณ แน่นอนว่าวรรณกรรมกรีก-โรมันจะต้องถูกกล่าวถึงอย่างแน่นอน เพราะอารยกรรมกรีก-โรมันเป็นผู้จุดเปลวเทียนแห่งอารยธรรมให้โชดช่วงในทวีปยุโรป
หลายท่านอาจจะคุ้นเคยกับวรรณกรรมดังกล่าวมาบ้าง แต่บางท่านอาจจะไม่ทราบเลย เพราะฉะนั้นในโพสนี้ ผมจะแนะนำว่าวรรณกรรมดังกล่าวว่ามีเรื่องใดบ้างครับ
1. อิเลียด (Iliad)
อิเลียด (Iliad) เป็นหนึ่งในวรรณกรรมแรกๆ ของชาวกรีกที่ปรากฏขึ้นบนโลกนี้ มันถูกเขียนขึ้นโดยกวีชื่อ โฮเมอร์ (Homer) ในช่วง 700-800 ปีก่อนคริสตกาล ทำให้มหากาพย์นี้มีอายุถึง 2,700 ปี
ลักษณะการเขียนของวรรณกรรมเรื่องนี้เป็นแบบ “มหากาพย์” หรือที่แบบเฉพาะที่เรียกว่า epic poem in Dactylic hexameter การเขียนคล้ายกับกาพย์ เวลาอ่านจะให้ความรู้สึกว่ามันลอยไปเรื่อยๆ เหมือนกับตามลมไป
อิเลียดเล่าถึงกองทัพกรีกที่ยกทัพไปตีกรุงทรอยหลังจากที่ปารีสได้ลักพาตัวนางเฮเลนไป ทั้งสองฝ่ายต่อสู้กันอย่างหนักภายใต้การช่วยเหลือของเทพเจ้า
หลายท่านอาจจะคิดว่ามหากาพย์อิเลียดจบลงที่ม้าไม้ทำให้กรุงทรอยแตก แต่จริงๆ แล้วไม่ใช่ มหากาพย์อิเลียดจบลงที่การต่อสู้ระดับตำนานของอาคิลิส (Achilles) วีรบุรุษฝ่ายกรีก และเฮกเตอร์ (Hector) วีรบุรุษฝ่ายทรอย
จากที่เคยเรียนมหากาพย์เรื่องนี้มาตอนเรียนที่อเมริกา ผมมองว่ามหากาพย์เรื่องนี้คล้ายกับทั้งรามายณะและมหาภารตะของอินเดีย อิเลียดเหมือนกับรามายณะในแง่ที่ว่าเป็นศึกที่ “สามี” มาชิง “ภรรยา” กลับคืนเหมือนกัน และเหมือนกับมหาภารตะในแง่ที่ว่าภายในมหากาพย์ไม่มีใครที่ดีบริสุทธิ์ ทุกตัวละครเป็นสีเทา มีดีมีชั่วด้วยกันทุกคน
ปัจจุบันอิเลียดเป็นวรรณกรรมที่นักเรียนชั้นมัธยมปลายและมหาวิทยาลัยจำนวนมากในประเทศตะวันตกอย่างสหรัฐอเมริกาต้องศึกษาในวิชาภาษาอังกฤษหรือวรรณกรรม อิเลียดยังถูกแปลเป็นภาษาต่างๆ ทั่วโลกอีกด้วย
สำหรับท่านที่สนใจสามารถซื้อได้จากเว็บไซต์ Betterworldbooks (ส่งฟรีทั่วโลก และมีให้เลือกทั้งแบบมือสองหรือแบบเล่มใหม่)
2. โอดิสซี (Odyssey)
โอดิสซี (Odyssey) เป็นอีกหนึ่งมหากาพย์ที่แต่งโดยโฮเมอร์ วิธีการประพันธ์เหมือนกับมหากาพย์อิเลียดทุกประการ อายุของมหากาพย์นี้ก็ใกล้เคียงกับอิเลียดนั่นคือ 2,700 ปี
ตัวมหากาพย์เริ่มต้นขึ้นหลังจากที่กรุงทรอยแตก โอดิสซีอุส หรือ โอดิสเซียส (Odysseus) แห่งอิธาคา (Ithaca) เริ่มต้นเดินทางกลับบ้าน หลังจากมารบที่ทรอยนานกว่าสิบปี การเดินทางกลับของเขาไม่ใช่เรื่องง่าย เขาต้องประสบปัญหามากมายตลอดทาง ทำให้กว่าจะกลับไปถึงบ้านเกิดเมืองนอน เขาใช้เวลานานถึง 10 ปี เท่ากับช่วงเวลาที่เขาไปตีกรุงทรอย
เช่นเดียวกับมหากาพย์อิเลียด โอดิสซีเป็นวรรณกรรมกรีก-โรมันที่มีชื่อเสียงที่สุด มันถูกแปลเป็นภาษาต่างๆ มากมาย และมีนักอ่านจำนวนมากทั่วโลก การศึกษาวรรณกรรมตะวันตกนั้นจะขาดโอดิสซีไปไม่ได้เลย
ถ้าสนใจสามารถสั่งซื้อได้ผ่าน Betterworldbooks (ส่งฟรีทั่วโลกเช่นกัน)
3. เอดิปุส เร็กซ์ (Oedipus Rex)
ชาวกรีกโบราณชื่นชอบที่จะเขียนวรรณกรรมหรือบทละครให้เป็นแบบโศกนาฏกรรม (Tragedy) ซึ่งสุดยอดของวรรณกรรมลักษณะนี้คงไม่มีเรื่องใดเทียบได้กับเอดิปุส เร็กซ์ (Oedipus Rex) หรือแปลตรงตัวว่ากษัตริย์เอดิปุส วรรณกรรมเรื่องนี้เป็นผลงานของ Sophocles ที่แต่งเรื่องนี้ในปี 429 BC (ก่อนคริสตกาล 429 ปี)
เอดิปุส เร็กซ์ กล่าวถึง กษัตริย์หนุ่มแห่งธีปส์ (Thebes) ชื่อ เอดิปุส มีอยู่วันหนึ่งธีปส์เผชิญกับโรคระบาดครั้งใหญ่ ทำให้เอดิปุสส่งคนไปถามมหาวิหารที่เดลฟีว่าทำไมถึงเกิดโรคระบาดเช่นนี้ คำตอบที่มหาวิหารให้มาคือเทพเจ้าพิโรธที่ฆาตกรที่สังหารกษัตริย์องค์ก่อนไม่ได้รับการลงโทษ
เมื่อได้รับคำพยากรณ์แล้ว เอดิปุสจึงตรวจสอบเรื่องนี้อย่างจริงจัง เขาได้พบกับข้อเท็จจริงที่ทำให้เขาต้องตกตะลึง (ผู้อ่านที่ไม่เคยอ่านมาก่อนก็ตะลึงเช่นกัน) หลังจากความจริงถูกเปิดเผย เอดิปุสถึงกับทำลายดวงตาทั้งสองข้างของตนเอง และเดินทางออกจากเมืองธีปส์ไปโดยไม่กลับมาอีกเลย
เล่มนี้ก็สามารถสั่งได้จาก Betterworldbooks (ส่งฟรีทั่วโลก) เช่นกันครับ
4. อิเนียด (Aeneid)
อิเนียด (Aeneid) เป็นมหากาพย์ที่เขียนในรูปแบบการประพันธ์เดียวกับโฮเมอร์ และโอดิสซี แต่มหากาพย์เรื่องนี้เป็นผลงานของเวอร์จิล (Virgil) กวีชาวโรมัน ดังนั้นภาษาที่ใช้จึงเป็นภาษาละติน ไม่ใช่ภาษากรีกเหมือนสามเรื่องก่อนหน้านี้ เวอร์จิลได้ประพันธ์มหากาพย์เรื่องนี้ในช่วงปี 29-19 BC เชื่อกันว่ามหากาพย์นี้ยังไม่เสร็จสมบูรณ์เพราะเวอร์จิลได้เสียชีวิตไปก่อน
มหากาพย์อิเนียดเล่าถึงเหตุการณ์หลังกรุงทรอยแตก โดยโฟกัสไปที่ อิเนียส (Aeneas) วีรบุรุษชาวทรอย ผู้หลบหนีจากกรุงทรอยมาได้ อิเนียสเป็นเชื้อพระวงศ์กรุงทรอย เขารวบรวมผู้คนจากทรอยได้จำนวนหนึ่งและพยายามแสวงหาบ้านเกิดเมืองนอนใหม่ให้กับคนของเขา
อิเนียสออกเดินทางจากทรอยที่อยู่ในเอเชียไมเนอร์ การเดินทางของเขาประสบปัญหาต่างๆ ไม่แพ้โอดิสเซียส จนสุดท้ายเขามาถึงคาบสมุทรอิตาลี อิเนียสจึงได้เริ่มก่อร้างสร้างเมืองใหม่ขึ้นที่นี่ แต่ก็ไม่ง่ายนัก เพราะเจ้าถิ่นเดิมพยายามต่อสู้ขับไล่ผู้อพยพที่มาจากทรอยออกไป อิเนียสจำต้องทำทุกวิธีทางเพื่อรักษาดินแดนแห่งนี้เอาไว้ให้ได้
อิเนียดเป็นมหากาพย์ชิ้นเอกของวรรณกรรมโรมัน อย่างไรก็ตามวรรณกรรมเรื่องนี้ยังแฝงการเมืองร่วมสมัยไว้อยู่ด้วย เพราะเวอร์จิลน่าจะแต่งเพื่อสรรเสริญเอากุสตุส (ออกัสตุส) ที่ได้ชัยเหนือมาร์ค แอนโทนี และราชาภิเษกเป็นจักรพรรดิโรมันคนแรก
5. เมตามอร์โฟซิส (Metamorphoses)
เมตามอร์โฟซิส (Metamorphoses) เป็นงานประพันธ์ของโอวิด (Ovid) นักประพันธ์ชาวโรมัน ภาษาที่ใช้จึงแน่นอนว่าเป็นภาษาละติน
งานของโอวิดชิ้นนี้แตกต่างกับอีก 4 รายชื่อในที่นี้ เพราะว่าเมตามอร์โฟซิสเป็นวรรณกรรมที่รวมตำนานเล็กตำนานน้อยของชาวกรีก-โรมันเข้ามาเป็นเล่มเดียว ไม่ว่าจะเป็นต้นกำเนิดของโลกตามความเชื่อของกรีก-โรมัน หรือว่าตำนานปลีกย่อยของเทพเจ้าหรือวีรบุรุษต่างๆ เช่น มีเดียและเจสัน อาคิลีส ธีซุส เทพเจ้าอพอลโล และคนอื่นๆ อีกมากมาย
เมตามอร์โฟซิสจึงเปรียบได้กับการแต่งตำนานย่อยให้กับมหากาพย์ที่มีอยู่แล้ว ทำให้ความซับซ้อนของเทพนิยายกรีก-โรมันเพิ่มขึ้นมากเลยทีเดียว โดยส่วนตัวแล้ว ผมค่อนข้างชอบเล่มนี้ เพราะว่าอ่านง่ายและสนุก ต่างจากวรรณกรรมกรีกบางเล่มที่ค่อนข้างเครียดครับ